Jaarboek 2013-2014

Hoofdstuk 1: Zijn Kleerscheuren Onvermijdelijk? Waarom het af en toe zo spectaculair fout gaat en hoe te proberen om dat te voorkomen

Auteur Drs. M.H.M Smits
Referentie publicatie Smits, M.H.M., (2013), Zijn Kleerscheuren Onvermijdelijk? Waarom het af en toe zo spectaculair fout gaat en hoe te proberen om dat te voorkomen. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding Het Jaarboek 2013 start in hoofdstuk 1 met een bijdrage van Marcel Smits. In zijn bijdrage vraagt hij zich ten eerste af waarom het af en toe zo vreselijk fout gaat bij bedrijven en instellingen en ten tweede wat dan vervolgens bestuurders en toezichthouders anders zouden moeten gaan doen. Smits geeft een overzicht van de stand van de gedragswetenschap ten aanzien van problemen met ‘houding en gedrag’. Hij geeft dan ook aanbevelingen voor zowel bestuurders als voor non-executives.
Biografie auteurs: Mr. drs. Marcel Smits was CFO van Vendex KBB, KPN en Sara Lee waar hij ook CEO is geweest. Hij is thans werkzaam als CFO van Cargill.

Hoofdstuk 2: Corporate Governance en ethiek: Ethiek moet terug op de bestuursagenda

Auteur Drs. G.A. Möller
Referentie publicatie Möller, G.A., (2013), Corporate Governance en ethiek: Ethiek moet terug op de bestuursagenda. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding In hoofdstuk 2 beschrijft George Möller waarom de wispelturige mens oorzaak is van menig hardnekkig probleem in de bestuurskamer. Belangrijke gedragsafwijkingen passeren in zijn bijdrage de revue. Om het hoofd te bieden pleit hij voor het terugzetten van ethiek op de bestuursagenda en zelfs naar het centrum van de bestuursmacht.
Biografie auteurs: Drs. George Möller heeft meer dan 40 jaar ervaring in de internationale financiële industrie. Hij heeft 10 jaar in London gewerkt. Hij is persoonlijk betrokken geweest bij de oprichting van Euronext en gedurende zeven jaar verbonden geweest aan deze beurzenorganisatie. Zijn laatste positie was die van CEO van de Robeco Groep in Rotterdam. Nu vervult hij een aantal toezichthoudende functies zoals ondermeer Voorzitter Raad van Toezicht AFM en voorzitter van de Raad van Toezicht van het LUMC in Leiden. Hij is auteur van het boek ‘Waardenloos’ en de Engelse uitgave “Banking on Ethics’ .

Hoofdstuk 3: Goed bestuur en goed gedrag: wat maakt een goede raad van commissarissen goed?

Auteur dr. E.M. Heemskerk
Referentie publicatie Heemskerk, E.M., (2013), Goed bestuur en goed gedrag: wat maakt een goede raad van commissarissen goed? In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding In hoofdstuk 3 analyseert Eelke Heemskerk de kwaliteit van het intern toezicht door de raad van commissarissen of de raad van toezicht. De belangrijkste les van zijn gedragsmatige analyse van goed bestuur is dat effectief toezicht vooral een uitkomst is van het samenspel van de commissarissen. Een raad vol met uitermate geschikte en competente individuele commissarissen kan heel wel als groep slecht presteren. Goed bestuur is niet alleen mensenwerk, het is teamspel.
Biografie auteurs: Dr. Eelke Heemskerk is politicoloog en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (afdeling politicologie; AISSR). Tevens adviseert hij als specialist governance bij De Galan Groep bestuurders en toezichthouders over goed bestuur. Eelke schrijft in (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften over corporate governance, sociale netwerken, elites, en institutionele ontwikkelingen in Nederland en Europa en schreef meerdere boeken. Recent publiceerde hij onder andere in PlosONE; Economy and Society; Global Networks en IJCS.  In zijn huidige onderzoek kijkt Eelke naar de invloed van sociale netwerken op besluitvorming aan de top van organisaties. Hiervoor ontving hij de VENI prijs van NWO. 

Hoofdstuk 4: Governance van maatschappelijke organisaties

Auteur Prof. dr. ir. Rienk Goodijk
Referentie publicatie Goodijk, R., (2013), Governance van maatschappelijke organisaties. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding De governance van maatschappelijke organisaties heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen niet zelden doordat problemen en misstanden uitgebreid de pers haalden. Rienk Goodijk betoogt in hoofdstuk 4 dat voor een effectieve governance van maatschappelijke organisaties méér nodig is dan zich formeel conformeren aan de governance code. Oplossingen voor de mankementen in de governance dienen niet gezocht te worden in nog meer regelgeving, maar in het daadwerkelijk verbeteren van het functioneren van het bestuur en het intern toezicht.
Biografie auteurs: Prof. dr. ir. R. Rienk Goodijk studeerde Bedrijfskunde aan de Universiteit Twente en promoveerde daar in 1987 op een onderzoek naar ondernemerschap en medezeggenschap. Sindsdien is hij als onderzoeker en consultant werkzaam bij HR-bureau GITP op het gebied van corporate governance, arbeidsverhoudingen en medezeggenschap. Van 2000 tot 2011 was hij bijzonder hoogleraar Interne Arbeidsverhoudingen en Corporate Governance aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds 2010 is hij tevens bijzonder hoogleraar Governance in de Semipublieke Sector bij TiasNimbas Business School van de Universiteit Tilburg. Goodijk is lid van diverse adviesraden en toezichthoudende organen en heeft talrijke boeken en publicaties over medezeggenschap, governance en stakeholder management op zijn naam staan.

Hoofdstuk 5: De belangrijkste ontwikkelingen en bevindingen uit het aandeelhoudersvergaderingenseizoen 2013

Auteur drs. R. Abma
Referentie publicatie Abma, R., (2013), De belangrijkste ontwikkelingen en bevindingen uit het aandeelhoudersvergaderingenseizoen 2013 . In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding In hoofdstuk 5 beschrijft Rients Abma de belangrijkste ontwikkelingen en bevindingen uit het 2013-aandeelhoudersvergaderingen seizoen. Ondanks zijn conclusie dat het aandeelhouderseizoen een relatief rustig seizoen was, beschrijft hij in het hoofdstuk een aantal tendensen die zichtbaar een positieve invloed kan hebben op de checks and balances binnen de Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen op de lange termijn.
Biografie auteurs: Drs. Rients Abma is sinds 1 januari 2006 directeur van Eumedion. Eumedion is het corporate governance en duurzaamheidsplatform van institutionele beleggers. Abma werkte tussen 2000 en 2005 bij het Ministerie van Financiën als beleidsadviseur op het terrein van corporate governance. In 2003 was hij secretaris van de Commissie Tabaksblat en tussen eind 2004 en 1 augustus 2005 secretaris van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code (of: Commissie Frijns). Tussen 1996 en 2000 werkte hij als secretaris Economische Zaken bij werkgeversorganisatie VNO-NCW.

Hoofdstuk 6: Onafhankelijkheid is meer dan afstand alleen

Auteur Mr. drs. N.J.M. van Zijl
Referentie publicatie Zijl, N.J.M.van, (2013), Onafhankelijkheid is meer dan afstand alleen. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding Niels van Zijl gaat in hoofdstuk 6 in op de vraag hoe de onafhankelijkheid van een commissaris plaats dient te krijgen binnen de samenwerking met het bestuur van een vennootschap. Hij besteedt vooral ook aandacht aan het verschil tussen onafhankelijkheid in fact, in appearance en in form evenals de juridische benadering van onafhankelijkheid in de corporate governance code van respectievelijk Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Hij plaatst vraagtekens bij de manier waarop in de Code onafhankelijkheid van commissarissen benaderd wordt.
Biografie auteurs: Mr. dr. Niels van Zijl is in oktober 2012 gepromoveerd op het proefschrift The Importance of Board Independence – A Multidisciplinary Approach aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam is hij in de periode 2008–2012 verbonden geweest als promovendus. Hiervoor heeft hij de studies financiële econometrie en financieel recht aan diezelfde universiteit afgerond. Thans is hij assistant business controller bij Akzo Nobel Industrial Chemicals. Niels heeft verder werkervaring bij Nyenrode Business Universiteit, Robeco Private Equity en Shell Asset Management Company.

Hoofdstuk 7: Corporate governance en het familiebedrijf

Auteur Prof. dr. R. Flören, Dr. M. Berent-Braun, Prof. dr. L. Uhlaner en C. de Nooijer
Referentie publicatie Flören, R., M. Berent-Braun, L. Uhlaner en C. de Nooijer, (2013), Corporate governance en het familiebedrijf. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding Familiebedrijven zijn – ook in Nederland – ontzettend belangrijk voor de economie en ze zijn verantwoordelijk voor een groot gedeelte van de werkgelegenheid. Roberto Flören, Marta Berent-Braun, Lorraine Uhlaner en Casper de Nooijer gaan in hoofdstuk 7 in op de grote verschillen die tussen de verschillende familiebedrijven bestaan en op enkele belangrijke verschillen tussen familiebedrijven en niet-familiebedrijven die zij in hun onderzoek zijn tegengekomen. Zij spitsen dat toe op de vraag of en zo ja, waarom een raad van toezicht of raad van advies bij het bedrijf is ingesteld en de rol van deze raden binnen het bedrijf. Zij roepen Nederlandse familiebedrijven op om tot een eigen governance code voor familiebedrijven te komen.
Biografie auteurs: Prof. dr. Roberto H. Flören is als Baker Tilly Berk hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit. Tevens is hij hoofd faculteit van deze universiteit. Hij is geboren en getogen in een familiebedrijf en heeft de opvolging in het eigen familiebedrijf meegemaakt. Sinds 1992 is hij verantwoordelijk voor het onderzoeksprogramma onder familiebedrijven op Nyenrode. Hij is gepromoveerd op zijn onderzoek naar opvolging in agrarische familiebedrijven. Hij heeft vele (internationale) publicaties en lezingen over het familiebedrijf op zijn naam. Voorts is hij columnist, doceert hij ondernemerschap op Nyenrode en is hij lid van de RvC van Breman Topholding in Genemuiden.

Dr. Marta Berent-Braun is Assistant Professor aan het Center for Entrepreneurship van Nyenrode Business Universiteit. Zij is in 2010 gepromoveerd op een onderzoek naar dynamiek van eigenaren in niet-beursgenoteerde (familie-)bedrijven. Haar huidige onderzoek omvat onderwerpen zoals duurzaam ondernemen, succesvolle bedrijfsoverdracht en goed bestuur in (familie) bedrijven. Ze is coördinator en docent Ondernemerschap voor het full-time Master programma en de zomercursus Business Planning & Execution op Nyenrode Business Universiteit.

Prof. dr. Lorraine M. Uhlaner is hoogleraar Ondernemerschap aan de EDHEC Business School. Haar onderzoeksinteresses omvatten verschillende onderwerpen op het gebied van ondernemerschap en het familiebedrijf, waaronder cross-nationaal onderzoek naar de relatie tussen cultuur en ondernemerschap, de rol van de eigenaar (versus management) en de determinanten van innovatie en groei en prestaties binnen het MKB. Ze is momenteel associate editor van Small Business Economics. Recent publiceerde zij o.a. in de Journal of International Business Studies, Small Business Economics Journal, Journal of Business Venturing, Journal of Business Ethics en Family Business Review.

Mr. drs. Casper C.C. de Nooijer is voorzitter van de raad van commissarissen van het familiebedrijf Vecom Group en actief lid van de Nederlandse en internationale vereniging van familiebedrijven. Hij is bijna 10 jaar werkzaam bij Heineken in een verscheidenheid aan financiële functies binnen Heineken Nederland en Heineken International. Daarnaast geeft hij – sinds 2009 – college in verschillende programma’s aan Nyenrode Business Universiteit, waaronder een programma op het gebied van familiebedrijven. Casper heeft fiscaal recht in Leiden en bedrijfskunde in Amsterdam gestudeerd.

Hoofdstuk 8: Entrepreneurial Governance in het MKB

Auteur Dr. H.B. Duits en drs. Karin Kleingeld
Referentie publicatie Duits, H.B. En K. Kleingeld, (2013), Entrepreneurial Governance in het MKB. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding Hans Duits en Karin Kleingeld besteden in hoofdstuk 8 aandacht aan entrepreneurial governance in het MKB omdat dit het verschilt daar maakt tussen overleven, excelleren en falen. In hun hoofdstuk beschrijven zij de essentie van entrepreneurial governance, de verschillen en overeenkomsten met corporate governance en de impact op de dagelijkse praktijk van het MKB.
Biografie auteurs: Dr. Hans Duits RA is onderzoeker en accountant. Hij is momenteel verbonden als lector Financieel-economische Advisering bij Innovatie aan de Hogeschool Utrecht en als accountant bij KPMG MKB. In zijn onderzoek richt hij zich vooral op de veranderende businessmodellen in de (MKB) financiële zakelijke dienstverlening en governance binnen het MKB.

Drs. Karin Kleingeld MM (1964) is ondernemer, netwerkconnnector en oprichter van de Ondernemende Commissaris, Standard en Scores en de MKB kredietcoach. Rode draad hierbij is het krachtiger maken van MKB ondernemers en bedrijven door goed bestuur, door te leren van elkaars ervaring en talent. Zij ondersteunt MKB bedrijven, netwerken en ondernemers bij hun ontwikkeling en duurzame waarde creatie. Tevens is zij spreker op seminars en verzorgt zij opleidingen op het gebied van goed bestuur, marketing en (netwerk)strategie.

Hoofdstuk 9: De Nederlandse corporate governance code en monitoring: meer of minder overheid?

Auteur Drs. B. Hof, drs. M. Kerste en Prof. dr. A. de Jong
Referentie publicatie Hof, B., M. Kerste en A. de Jong, (2013), De Nederlandse corporate governance code en monitoring: meer of minder overheid?. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding In hoofdstuk 9 beschrijven Bert Hof, Marco Kerste en Abe de Jong hun onderzoek in opdracht van Minister Kamp van Economische Zaken naar het Nederlandse stelsel van corporate governance code en de monitoring daarvan. Invalshoek van het onderzoek was om vanuit een drietal hypothetische situaties een uitspraak te doen over de maatschappelijke wenselijkheid van meer of juist minder overheidsbemoeienis met betrekking tot ondernemingsbestuur. De auteurs beschrijven uitgebreid deze hypothetische situatie, te weten (i) het beëindigen van de monitoring van de naleving en toepassing van de code, (ii) het laten vervallen van de wettelijke verankering van de code en (iii) het uitbreiden van de monitoring met rapporteren op naam.
Biografie auteurs: Drs. Bert Hof is senior onderzoeker in het cluster Mededinging & Regulering van SEO Economisch Onderzoek. Hij beziet praktische onderzoeksvraagstukken vanuit een welvaartseconomisch perspectief. De rol van de overheid en de maatschappelijke wenselijkheid van beleidsalternatieven zijn terugkerende thema’s in zijn onderzoek. Bert is gespecialiseerd in de methode en de praktijk van maatschappelijke kosten-batenanalyse. Eerder werkte hij bij de Inspectie der Rijksfinanciën van het ministerie van Financiën en ook al eens bij SEO Economisch Onderzoek, als onderzoeker Regio & Transport en Arbeid & Onderwijs.

Prof. dr. Abe de Jong is hoogleraar ondernemingsfinanciering aan Rotterdam School of Management, Erasmus University en hoogleraar financiële verslaggeving aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek en onderwijs is op het gebied van financiële besluitvorming en corporate governance, met bijzondere aandacht voor historisch onderzoek naar de ontwikkeling van financiële markten.

Drs. Marco Kerste is senior onderzoeker finance in het cluster Mededinging & Regulering van SEO Economisch Onderzoek. Hij richt hij zich op onderzoek naar financiële markten, financieel toezicht, bancaire kredietverlenging en financieringsconstructies. De rode draad in Marco’s onderzoekswerkzaamheden wordt gevormd door het snijvlak van de publieke en private sector op die gebieden waar financieringsvraagstukken bepalend zijn in bedrijfs- of overheidsbeslissingen. Voorbeelden hiervan zijn: de financiering van duurzaamheid, het belang en risico van Overige Financiële Instellingen, regulering van de hypotheekmarkt, winstuitkering door ziekenhuizen, en de waarde van commerciële radiovergunningen. Eerder werkte hij jarenlang in de financiële sector.

Hoofdstuk 10: Bestuur en toezicht in de coöperatieve onderneming

Auteur Prof. dr. mr. R.C.J. Galle
Referentie publicatie Galle, R.C.J., (2013), Bestuur en toezicht in de coöperatieve onderneming. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding De coöperatie is een belangrijke ondernemingsvorm binnen ons bestel. Deze rechtspersoon komt in Nederland in allerlei soorten en maten voor. Ruud Galle beschrijft in hoofdstuk 10 de bijzondere karakteristieken van de coöperatie en de bestuurlijke inrichting van een coöperatieve onderneming. Hij gaat daarbij in op de rol van de leden en ledenraad, onder andere bij benoeming van bestuurders en commissarissen en behandelt de verschillende bestuurs- en toezichtmodellen die bij een coöperatie gebruikelijk zijn.
Biografie auteurs: Prof. dr. mr. Ruud C. J. Galle is hoogleraar Organisatie van de onderneming en Senior Research Fellow bij TIAS Business School van Tilburg University. Tevens is hij directeur van de Nationale Coöperatieve Raad (NCR). Daarnaast bekleedt hij enige toezichthoudende en bestuurlijke nevenfuncties in het bedrijfsleven.

Hoofdstuk 11: Identificatie aandeelhouders

Auteur Mr. dr. P.J. van der Korst
Referentie publicatie Korst, P.J. Van der, (2013), Identificatie aandeelhouders . In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding De laatste jaren is veel aandacht besteed aan de dialoog tussen aandeelhouders en de vennootschap en in dat licht aan de identificatie van aandeelhouders die een bepaald belang vertegenwoordigen. In hoofdstuk 11 beschrijft Pieter van der Korst de wettelijke regels en (internationale) ontwikkelingen die gaan over identificatie van aandeelhouders. Hij plaatst enkele kritische kanttekeningen bij de privacy aspecten die spelen bij de identificatie aandeelhouders.
Biografie auteurs: Mr. dr. Pieter van der Korst is advocaat te Amsterdam bij het kantoor Lemstra Van der Korst. Hij is als universitair onderzoeker verbonden aan het Van der Heijden Instituut van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij promoveerde in 2007 op het onderwerp “Bedrijfsgeheimen en transparantieplichten”.

Hoofdstuk 12: Gedrag in de bestuurskamer kan beter. Ingesleten patronen die de effectiviteit van besluitvormingsprocessen belemmeren.

Auteur drs. T. Nicolai-van Vught en drs. S. van der Veer
Referentie publicatie Nicolai-van Vught, T. en S. van der Veer, (2013), Gedrag in de bestuurskamer kan beter. Ingesleten patronen die de effectiviteit van besluitvormingsprocessen belemmeren. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding In hoofdstuk 12 pleiten Tamira Nicolai-Van Vught en Simon van der Veer ervoor dat gedrag in de bestuurskamer beter kan. Op basis van eigen onderzoek traceren zij ingesleten patronen die de effectiviteit van besluitvormingsprocessen in bestuurskamers belemmeren en komen zij met adviezen hoe hiermee als bestuurder om te gaan.
Biografie auteurs: Drs. Tamira Nicolai-van Vught is medeoprichter en 1 van de vennoten van TWST, een adviesbureau dat organisaties helpt bij het vergroten van hun commerciële slagkracht en het professionaliseren van hun interne dienstverlening. Haar focus ligt op het herkennen en doorbreken van belemmerende patronen zodat strategische ambities zoals een bedrijfsoptimalisatie of een andere manier van werken worden gerealiseerd. Tamira is coauteur van het populaire managementboek De Organisatie Draait Door.Drs. Simon van der Veer is medeoprichter en 1 van de vennoten van adviesbureau TWST. Hij ondersteunt organisaties bij vraagstukken zoals een klantgerichtere dienstverlening, een open aanspreekcultuur of effectiever leiderschap. Simon is coauteur van de populaire managementboeken ‘Animal Firm’, ‘We presteerden nog lang en gelukkig’ en ‘De Organisatie Draait Door’. Simon wordt regelmatig gevraagd als spreker voor events.

Hoofdstuk 13: Tjellen in de organisatie: Naar een organisatie waarbinnen mensen elkaar uitdagen, tegenspreken en in alternatieven durven denken

Auteur S. Kuijper
Referentie publicatie Kuijper, S., (2013), Tjellen in de organisatie: Naar een organisatie waarbinnen mensen elkaar uitdagen, tegenspreken en in alternatieven durven denken. In: Lückerath-Rovers, M., B. Bier, H. van Ees en M. Kaptein (eds.), Jaarboek Corporate Governance 2013-2014, Deventer: Kluwer.
Inleiding Sicco Kuiper pleit in hoofdstuk 13 voor een organisatie waarbinnen mensen elkaar uitdagen, tegenspreken en in alternatieven durven denken. Hij formuleert uiteenlopende voorwaarden voor een dergelijke ‘tjelcultuur’ binnen organisaties en gaat daarbij voorbij aan naïviteit en cynisme.
Biografie auteurs: Drs. Sicco Kuijper is werkzaam als manager bij KPMG Advisory. Hij is afgestudeerd in zowel economie als filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn dagelijks werk adviseert hij zowel commerciële als niet-commerciële organisaties op het gebied van integriteit. Zijn werk varieert van het opzetten van een compliance structuur binnen een organisatie tot bijeenkomsten met managers om tot normen te komen voor concrete dilemma’s. Daarnaast is Sicco met enige regelmaat gastdocent bij diverse opleidingen. Binnen de bedrijfsethiek is hij speciaal geïnteresseerd in de vraag hoe organisaties tegenspraak kunnen organiseren.